I-Giriş

Bu makalede, ihale konusu işin danışmanlığını yapan yüklenicilerin, aynı işin ihalesine katılıp katılamayacakları ile ilgili bilgi vereceğim. Ayrıca yaşanmış örnek bir olay üzerinden konuyu somut şekilde anlatmaya ve idarelerle, istekli firmaların alması gereken tedbirlerden bahsedeceğim.   

II- Bir işin danışmanlığını yapmak ne anlama gelmektedir?

İhale mevzuatı kapsamında “danışman”; danışmanlık yaparak, bilgi ve deneyimini idarenin yararı için kullanan, danışmanlığını yaptığı işin yüklenicileri ile hiçbir organik bağ içinde bulunmayan, idareden danışmanlık hizmeti karşılığı dışında hiçbir kazanç sağlamayan ve danışmanlık hizmetlerini veren hizmet sunucuları anlamına gelmektedir. (Bkz. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesi)

 Kamu idareleri; mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, her ölçekte imar planı, imar uygulama, ÇED raporu hazırlanması, plan, yazılım geliştirme, tasarım, teknik şartname hazırlanması, denetim ve kontrolörlük gibi teknik, mali, hukuki veya benzeri alanlardaki hizmetleri, danışmanlık hizmet sunucularından alabilirler. (4734 sayılı Kanun’un “Danışmanlık hizmetleri” başlıklı 48’inci maddesi)

Ancak kamu ihalelerinde şeffaflığın ve tarafsızlığın sağlanabilmesi amacıyla; ihale dokümanı hazırlığı, yaklaşık maliyet tespiti gibi ihale öncesi hazırlık işlemleri yapanlar, ihaleyi yürüten ve sonuçlandıran ihale komisyonları, ihale öncesi ve sonrası onay makamı olan ihale yetkilileri, ihale işlemlerine ilişkin aşamalarda bilgi sahibi olanlar, kamu ihalelerine girmekten geçici veya sürekli olarak yasaklanmış olanlar ile ilgili mercilerce hileli iflas ettiğine karar verilenlerin, doğrudan veya dolaylı veya alt yüklenici olarak kendileri veya başkaları adına ihalelere katılmaları yasaklanmıştır. Bu kapsamda ihaleye katılacak istekliler arasında eşitlik ve rekabeti sağlamak ve ihaleye fesat karıştırılmasını önlemek üzere; ihale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan yüklenicilerin o işin ihalesine katılması ve ihale konusu işin yüklenicilerinin o işin danışmanlık hizmeti ihalelerine katılmaması gerekmektedir. Ayrıca, bu yasakların organik bağ içinde bulundukları şirketleri için de geçerlidir. (Bkz. 4734 sayılı Kanun’un “İhalelere katılamayacak olanlar” başlıklı 11’inci maddesinin gerekçesi)

III- Danışmanlık işini yapanın aynı işin ihalesine katılması sorunu 

        Kamu ihalelerinde şeffaflığın ve tarafsızlığın sağlanabilmesi amacıyla 4734 sayılı Kanunda “Aşağıda sayılanlar doğrudan veya dolaylı veya alt yüklenici olarak, kendileri veya başkaları adına hiçbir şekilde ihalelere katılamazlar: … İhale konusu işin danışmanlık hizmetlerini yapan yükleniciler bu işin ihalesine katılamazlar. Aynı şekilde, ihale konusu işin yüklenicileri de o işin danışmanlık hizmeti ihalelerine katılamazlar. Bu yasaklar, bunların ortaklık ve yönetim ilişkisi olan şirketleri ile bu şirketlerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketleri için de geçerlidir… Bu yasaklara rağmen ihaleye katılan istekliler ihale dışı bırakılarak geçici teminatları gelir kaydedilir. Ayrıca, bu durumun tekliflerin değerlendirmesi aşamasında tespit edilememesi nedeniyle bunlardan biri üzerine ihale yapılmışsa, teminatı gelir kaydedilerek ihale iptal edilir.” hükmüne yer verilmiştir. (Bkz. 4734 sayılı Kanun’un “İhalelere katılamayacak olanlar” başlıklı 11’inci maddesi)

        Aynı Kanunda, ihaledeki yasak fiil ve davranışlar teker teker sayılarak; ihaleye katılamayacağı belirtildiği halde, isteklilerin ihaleye katılması yasaklanmıştır. Bu yasak fiil veya davranışlarda bulunanlar hakkında ise yine Kanunun Dördüncü Kısmında belirtilen hükümlerin uygulanacağı belirtilmiştir. (Bkz. Kanun’un “Yasak fiil ve davranışlar” başlıklı 17’nci maddesi) 

        Kanunda sayılan yasak fiil ve davranışları tespit edilenler için “17 nci maddede belirtilen fiil veya davranışlarda bulundukları tespit edilenler hakkında fiil veya davranışlarının özelliğine göre, bir yıldan az olmamak üzere iki yıla kadar, üzerine ihale yapıldığı halde mücbir sebep halleri dışında usulüne göre sözleşme yapmayanlar hakkında ise altı aydan az olmamak üzere bir yıla kadar, 2 nci ve 3 üncü maddeler ile istisna edilenler dahil bütün kamu kurum ve kuruluşlarının ihalelerine katılmaktan yasaklama kararı verilir.” idari yaptırım uygulanması öngörülmüştür. (Kanun’un “İhalelere katılmaktan yasaklama” başlıklı 58’inci maddesi)

        Özetle; ihale konusu işin danışmanlığını yapan yüklenicilerin, aynı işin ihalesine katılamayacakları ve katılmaları halinde ise haklarında ihalelerden yasaklama işlemiyle birlikte teminatlarının da gelir kaydedileceği anlaşılmaktadır.

IV- Yaşanmış bir olay ve değerlendirme 

        Çanakkale Belediyesi Su ve Kanalizasyon Müdürlüğü tarafından 25.11.2024 tarihinde açık ihale usulü ile gerçekleştirilen 2024/1467495 İhale Kayıt Numaralı “Çanakkale Belediyesi Güzelyalı-Dardanos İfas İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisinde Arıtılmış Atıksuların Yeşil Alan Sulamasına Yönelik Minimum 20m³/sa Kapasiteli Yeniden Kullanım Tesisinin Yapım İşi” ihalesine ilişkin olarak E… Limited Şirketi tarafından yapılan itirazen şikayet başvurusunda özetle; ihale komisyonu tarafından, 29.09.2023 tarihinde saat 10:00 yapılan 2023/929988 İhale Kayıt Numaralı “Çanakkale Belediyesi Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtılmış Atıksularının Sulamada Kullanımına Yönelik Fizibilite Raporunun Hazırlanması İşini” üstlendikleri ve söz konusu işin ihale konusu iş olan 2024/1467495 İhale Kayıt Numaralı “Güzelyalı-Dardanos İfas İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisinde Arıtılmış Atıksuların Yeşil Alan Sulamasına Yönelik Minimum 20m³/sa Kapasiteli Yeniden Kullanım Tesisinin Yapımı” işinin danışmanlık hizmet alımı sözleşmesi kapsamında olduğu gerekçesiyle 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye katılamayacak olanlar” başlıklı 11’nci maddesi kapsamında değerlendirilerek, haklarında yasal işlem yapılmasına karar verildiği, bu işlemin mevzuata aykırı olduğu belirtilmiştir. 

Kamu İhale Kurulu tarafından yapılan değerlendirmede ise özetle; 2023/929988 İKN’li “Çanakkale Belediyesi Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtılmış Atıksularının Sulamada Kullanımına Yönelik Fizibilite Raporunun Hazırlanması İşi” ihalesine ait Teknik Şartname’de “İşin amacı bu maddede belirtilen fizibilite raporlarının Merkez İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi ve Güzelyalı Dardanos (İFAS) İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi için hazırlanmasıdır.” düzenlemesinin yer aldığı dolayısıyla söz konusu danışmanlık hizmeti alımı kapsamında ihale konusu “Güzelyalı-Dardanos İfas İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisinde Arıtılmış Atıksuların Yeşil Alan Sulamasına Yönelik Minimum 20m³/sa Kapasiteli Yeniden Kullanım Tesisinin Yapım İşi” ne ilişkin fizibilite çalışması yapılacağının açıkça anlaşıldığı,

İhaleye ilişkin olarak Çanakkale Belediyesi Su ve Kanalizasyon Müdürlüğü tarafından 08.10.2024 tarihli ve “İhale Ön İzin -Tesis Yapımı” konulu yazıdan ve Teknik Şartname’nin “İşin Tanımı” başlıklı 1’inci maddesinde yer verilen “Çanakkale Belediyesi Güzelyalı Dardanos (İfas) İleri Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisinde oluşan arıtılmış atıksuların yeşil alan sulamasında kullanımına yönelik yeniden kullanım tesisinin kurulumu işidir. Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Geçici Madde 10 gereği Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtılmış Atıksularının Sulamada Kullanımına Yönelik Fizibilite Raporu hazırlanmış ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı E-42193254-110.03.01- 8445372 sayılı yazısı ile onayı alınmış raporun gerekliliklerine uyulacak şekilde yapılacaktır.” düzenlemesinden ihale konusu yapım işinin, 2023/929988 İhale Kayıt Numaralı “Çanakkale Belediyesi Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtılmış Atıksularının Sulamada Kullanımına Yönelik Fizibilite Raporunun Hazırlanması İşi”nin yüklenicisi E… Limited Şirketi tarafından hazırlanarak Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı E-42193254- 110.03.01-8445372 sayılı yazısı ile onaylanmış fizibilite raporunun gerekliliklerine uyulacak şekilde yapılacağı, …İşbu tespitler çerçevesinde ihale konusu işin danışmanlık hizmet niteliğindeki “Çanakkale Belediyesi Kentsel Atıksu Arıtma Tesislerinin Arıtılmış Atıksularının Sulamada Kullanımına Yönelik Fizibilite Raporunun Hazırlanması İşi” ihalesinin yüklenicisine 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “İhaleye katılamayacak olanlar” başlıklı 11’nci maddesi uyarınca danışmanlık hizmetini yaptığı işin ihalesine katılamayacağı yönünde işlem tesis edilmesinde mevzuata aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır. (Bkz. Kamu İhale Kurulu’nun 29.01.2025 tarihli 2025/UY.II-369 sayılı kararı)

V- Sonuç 

Yukarıda açıkladığım ihale mevzuat hükümleri ile yaşanmış olayı birlikte değerlendirdiğimizde, ihaleye teklif veren isteklilerin; hangi ihalelere katılamayacakları konusunu bilmedikleri, teklif verdikleri ihale dokümanını yeterince okumadıkları anlaşılmaktadır. Bu nedenle ihaleye katılacak firmaların, daha önce danışmanlığını yaptıkları işlerle bağlantılı olan ihalelere teklif vermemeleri önem arz etmektedir. Aksi durumda ihalelere katılmaktan yasaklanıp, geçici teminatları idare tarafından gelir kaydedilecektir.  17.02.2025 

İlyas KILIÇ

Kamu Ynt. Uzm. ve İhale Danışmanı

Kılıç Kurumsal Danışmanlık A.Ş. Ynt. Krl. Bşk.