İhale danışmanlığı veya kamu ihale danışmanı kavramları son zamanlarda ortaya çıkan yeni kavramlardandır.

      İhale danışmanı; ihale konusunda uzmanlaşmış ve belirli bir tecrübeye sahip olan özel veya tüzel kişiler veya hukuk ofisidir.

      İhale danışmanlığı ise ihaleler kapsamında ortaya çıkması muhtemel uyuşmazlıkların önlenmesi veya giderilmesi için danışmanlık yapılmasıdır.  

      İhale danışmanı ve ihale danışmanlığının daha iyi anlaşılması için bu yazı tarafımızdan ele alınmıştır.  

1-Şirketler Neden İhalelere Katılır?

      İhale süreci, kamu İdarelerinin ihtiyaçlarını, ihale yaparak istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakmaları ve ardından sözleşmenin imzalanmasıyla tamamlanan süreçtir. (Bkz. 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu)

      Sözleşme süreci ise İdare ile Yüklenici arasında imzalanan sözleşmeden sonra, sözleşme konu işin teslimi, muayene ve kabulü, hakediş işlemleri ile garanti süresini kapsayan süreçtir. (Bkz. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu)

      Kamu kuruluşlarınca yapılan bir başka ihale türü ise kamuya ait gelir getirici taşınır veya taşınmazların satışı veya kiralanmasıyla ilgili yapılan ihalelerdir. (Bkz. 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu)

      Kamu kuruluşlarının alımını yaptığı işler nedeniyle kamu kaynaklarının önemli bir bölümü piyasadaki şirketlere aktarılmaktadır. 2022 yılında (Kanun kapsamındaki alımlar, istisna ve doğrudan temin alımlar dahil) yaklaşık;

Mal alımlarına 184 milyar lira,

Yapım işlerine 425 milyar lira,

Hizmet akımlarına 123 milyar lira,

Danışmanlık hizmet alımlarına ise 1.6 milyar lira,

harcanmıştır. (Bkz: www.kik.gov.tr)

      Ayrıca Devlet, 2022 yılında ihale yaparak;

10.473 adet taşınmazın satışından 6.3 milyar lira,

Çok sayıda taşınmazın kiralanmasından 2.7 milyar lira,

gelir elde etmiştir. (Bkz: www.milliemlak.csb.gov.tr )

      İhalelerden pay alan şirketlerin sayısı da oldukça yüksektir. Keza sırf 2022 yılında kamu idareleriyle sözleşme imzalayan taahhüt firma miktarı yaklaşık, 41.000 sayısına ulaşmıştır. (Bkz: www.kik.gov.tr)

      Yukarıdaki veriler birlikte değerlendirildiğinde;

Kamu kaynaklarının çok büyük bir bölümünün, ihaleler üzerinden harcandığı,

Devlet gelirinin büyük bir bölümünün, taşınmazların kiralanması ve satış ihalesi yapmak suretiyle elde edildiği,  

Hiçbir sektörde olmadığı kadar sayıda şirketin, ihalelere katıldığı,

İhalelerin, ticari hayatın vazgeçilmez unsuru olduğu, şirketlerin de ticari faaliyetlerini sürdürmeleri için ihalelere katılmak zorunda oldukları,

anlaşılmaktadır.  

      Sonuç olarak piyasada faaliyet gösteren şirketlerin ihalelere katılması, ticari hayatın vazgeçilmez bir gerçeğidir.

2-İhalelere Katılmak İçin Sahip Olunması Gereken En Önemli Üç Unsur Nedir?

      İhalelere katılmak için öncelikle; yeterli bilgiye, tecrübeye ve altyapıya sahip olunmalıdır. Sahip olunması gereken bilgiden kasıt; ihale mevzuatının bilinmesidir. Bunun için ihale kanunlarının, yönetmelik ve tebliğlerin, düzenleyici kararların bilinmesi gerekmektedir.

      İhalelere katılmak için gerekli olan diğer önemli unsur, ihaleler kapsamında edinilen tecrübedir. Çünkü yeterli ihale tecrübesi olmayan kişilerin, şirketi yanlış yönlendirme riskleri artacaktır.

      İhalelere katılmak için gerekli olan bir diğer bir unsur ise altyapıdır. Şirketin altyapısı; ihaleler için gerekli olan hukuki, mali ve teknik yeterliklerin sağlanması anlamına da gelir. Örneğin hakkında yasaklama kararı bulunan veya bilançosu yeterli olmayan, iş deneyim belgesi bulunmayan bir şirketin ihalelere katılması mümkün olmayacaktır.

3-İhaleye Katılmak İçin İhale Danışmanına İhtiyaç Var mı?

      İhaleye katılan şirketlerin bilgi, tecrübe ve altyapıya ihtiyacının olduğunu yukarıda belirtmiştik. İhaleler için yeterli bilgi sağlanması için;

4734 ve 4735 Sayılı Kanunlar ile ilgili diğer Kanunları,

2886 sayılı Kanun ve ilgili diğer Kanunları,

İhale Uygulama Yönetmelikleri (6 Yönetmelik),

Muayene ve Kabul Yönetmelikleri (4 Yönetmelik),

İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmelik ve Tebliğ,

Kamu İhale Genel Tebliği ile

Düzenleyici Kurul Kararlarının,

okunmuş ve özümsenmiş olması gerekir.

      Yukarıdaki mevzuatın okunması ve bilinmesi ihaleye katılmak için tek başına yeterli değildir. Bunun yanında, ihaleler kapsamında tecrübeye de ihtiyaç duyulur. Uygulamada, bilgiyi tecrübeyle pekiştirmeyen şirketlerin ihalelerde başarılı olamadıkları görülmektedir. Örneğin teklif oluşturulmasını, elektronik ihalede teklif verilmesini, aşırı düşük teklif açıklamasını daha önce tecrübe etmemiş olan şirketler, ihalelerde sorunlar yaşamaktadır.

      İhale danışmanlığı yapan profesyoneller; şirketleri ihale kapsamındaki bilgi ve tecrübeyle buluşturarak, şirketin imkanlarını buna göre kanalize ederler. Bu nedenle, ihalelere katılan kurumsal şirketler, ihale danışmanlarına ihtiyaç duyarlar.

4-İhale Danışmanı Kimdir?

      İhale danışmanı; ihale konusunda uzmanlaşmış ve belirli bir tecrübeye sahip olan;

Şirketlerin bünyesinde istihdam edilen kişiler,

Şirket dışından yardım alınan kurumsal firmalar ile

Alanında uzmanlaşmış hukuk ofisleridir.

      İhale danışmanlığı bazı kamu kuruluşları (Belediyeler, KİT’ler vb.) tarafından hizmet alımı kapsamında karşılanmaktadır.  İhale danışmanı veya ihale danışmanlığı yapan profesyoneller;

İhale mevzuatını bilir ve değişiklikleri günlük takip eder ve şirketleri buna göre yönlendirir.

İhale konusundaki tecrübeleriyle, yaşanan sorunlara çözüm üretir.

Sözleşmenin uygulamasındaki tecrübesi ile olası uyuşmazlıkları engeller.

Muayene ve kabul işlemleri ile fiyat farkı, hakediş konularındaki hakimiyeti ile şirketin zararını önler.

Hak arama hakları kapsamında yapılan şikayet ve itirazen şikayetler başvuruları ile şirketin hak kayıplarının önlenmesini sağlar.

Dava açma sürecinde, hukuki yardım sunar.

5- Kamu Taahhüt Firmaları, İhale Danışmanını Nasıl Belirlemelidir?

      İhale danışmanlığının herhangi bir okulu bulunmamaktadır. Ancak çeşitli üniversiteler ile Kamu İhale Kurumu tarafından açılan kısa dönemli eğitimler yoluyla, çeşitli ad ve tanımlar adı altında, ihale sertifikası verilmektedir.

      Ancak bu tür kısa süreli eğitimlerle, ihale danışmanlığı yapmak mümkün değildir. Uygulamada ihale danışmanlarından; tüm ihale mevzuatına hakim olması, ihaleler kapsamında tecrübeli ve sözleşme uygulamalarını yönetmiş olması beklenir.

      Kurumsal kamu taahhüt firmalarının, ihale mevzuatı konusunda mevzuata hakim ve tecrübeli profesyonellerle çalıştıkları bilinmektedir. Bu nedenle taahhüt firmalarının tercihlerini; profesyonel ihale danışmanlık şirketlerinden veya alanında uzman hukuk ofislerinden karşılamaları, ticari hayatın bir zorunluluğu olarak görülmelidir.

İlyas KILIÇ

Kamu Yönetimi Uzmanı ve İhale Danışmanı