1-ÖZET: 

İhalelerden yasaklama işlemi, adli makamlar veya kamu idareleri tarafından yapılan ve muhatabı olan kişilerin belirlenen süreyle ihalelere katılımını engelleyen yaptırımlardır. Adli makamlarca gerçekleştirilen yasaklama işlemleri gerçek kişiler için idareler tarafından yapılan yasaklamalar ise gerçek ve tüzel kişiler ile sermaye şirketi tüzel kişilerin hâkim ortakları için uygulanır. 

Yasaklılık kayıtları Kamu İhale Kurumu tarafından tutulur. Hakkında yasaklama kararı verilen kişilerin ihalelere katılması halinde, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 11. ve 17’nci maddeleri gereğince yine Kanun’un 58’nci maddesi kapsamında yasaklanacaktır. Bu nedenle anılan Kanun İdarelere, hakkında yasaklama kararı olan kişileri, Kamu İhale Kurumu nezdinde araştırarak ve değerlendirme dışı bırakarak, idari yaptırım uygulamayı zorunlu kılmıştır.

İhale sürecinde, hakkında ihalelerden yasaklama kararı bulunan kişiler, KİK nezdinde yapılan sorgulama işlemiyle tespit edilir. Yasaklı sorgulaması;

• Başvuru veya ihale tarihinde, tüm aday ve isteklilere,
• İhale yetkilisince ihale kararı onaylanmadan önce ihale üzerinde bırakılan istekli ve varsa ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif sahibi isteklilere, 
• Sözleşmenin yapılacağı tarihte ise ihale üzerinde kalan istekliye,

yapılır.

Yasaklılık sorgulaması yapılan aday ve isteklilerin;

• Şahıs şirketi olmaları halinde tüm ortakları,
• Sermaye şirketi olmaları halinde sermayesinin yarısından fazlasına sahip ortakları ve hisseleri toplamı şirket sermayesinin yarısından fazlasını teşkil eden ortakları ile 
• Başvuru veya teklifi ya da sözleşmeyi imzalayan, yani ihaleye katılan vekil ve temsilcilerinin,

ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığı sorgulanır. 

Ancak bazı idarelerin, yasaklama sorgulamasını eksik ve kusurlu yaparak, hakkında ihalelerden yasaklama kararı olan kişiler üzerine, ihale bırakma gibi riskli işlemleri yaptıkları bilinmektedir.      

2- YAŞANMIŞ OLAY

Yaşanmış bir olayda;

• İhaleye oldukça fazla kişi teklif vermiş,
• İhale komisyonu tarafından ise sorgulamanın sadece istekli şirketler nezdinde yapılmış,
• Ancak temsile yetkili kişilere ilişkin yasaklılık teyidi yapılmamış,
• Bu haliyle ihalenin karara bağlanması sağlanarak, İhale Yetkilisi tarafından kesinleşen ihale kararının onaylanması sağlanmıştır. 

Yaşanmış olayda, kamu adına alım yapmakla görevlendirilen ihale yetkilisi ve ihale komisyonu, 4734 sayılı Kanun ve ikincil mevzuatın açıkça belirlediği kurallara uymayarak suç işlemiştir. 

3-SONUÇ: 

Türk Ceza Kanunu’nun İhaleye Fesat Karıştırma başlıklı 235’nci maddesi “İhaleye katılma yeterliğine veya koşullarına sahip olmayan kişilerin ihaleye katılmasını sağlamak“  fiil veya davranışını, suç saymıştır. 

İhalede görevlilerinin, ihalelere katılmaktan yasaklı olan kişileri ihalelere iştirak ettirmesi veya bu kişilerin üzerine ihale bırakmasını, bu kişilerin yargılanmasını gerektirecektir.

Sonuç olarak ihalelerde yükleniciler kadar idare görevlilerinin de mevzuata harfiyen uyması gerekmektedir.

İhale danışmanlığı alan idareler ve kurumsal firmalar, yukarıdaki olumsuzluklarla karşılaşmayacaktır.    

Dilara ATALI AKPINAR

Avukat